Namlu Yüklenmesi (Overbore) nedir? indeks nasıl hesaplanır? ne için kullanılır?

[Tirdad SETAYESHI]

Namlu Yüklenmesi (Eng: Overbore): Herhangi bir fişek kalibresinin kovan barut hacmi ile mermi çekirdeği kesitsel alanı (namlu içinin tek kesitteki alanı) arasındaki ilişki ile kurulan bir indekse verilen isimdir. Namlu yüklenmesi aslında çekirdeğin gerisinde patlama sırasında oluşan basıncın namlu iç çapına göre ölçülmesi olarak da ifade edilebilir.
İndeks bir kalibreye ait namlu ömrünü ölçmeye yaradığı gibi deneysel alanda düşük namlu yüklenmeli kalibrelerin daha iyi doğruluk(Accuracy) sonuçları vermelerine göre kurulmuş teori ile kalibrenin doğruluğunu da inceleyen bir değerdir. İndeks tablolar şeklinde alt alta konarak namlu ömrü ve kısmen de isabetlilik değerlendirmesi için kullanılır. Namlu yüklenme indeksi yüksek olan kalibrelerin namlu ömürleri eşit şartlarda daha kısa olduğu gerçeği artık otoriteler tarafından kabul edilmektedir.
Hesaplanışı
Overbore=C/A
C: Kovan kapasitesi (Grain ünitesinde su hacmi; örn. .308 win için 56grain su)
A: Namlu içinden alınmış kesitin alanı inch kare ünitesi ile. [Yani örn. .308 win için düşünecek olur ise namlu iç çapı gerçekte de .308 inch olduğundan (d=.308 inch) 1/4пd²  (veya yarı çap hesaplamasıyla пr²  formülü kullanılarak) hesaplanacak olursa 0.074506  )
Dolayısıyla formül hesaplandığında örnekteki .308 win namlu yüklenmesi indeksi 751.6 olarak bulurur.



Bu tablo aslında namluların ömrünü göstermek için ciddi yararlı. ilk beyaz kesimdekiler binlerce mermiyi atabilen namlular olduğunu söyleyebiliriz. ikinci kısım biraz daha kötü performans sergilerken magnum kalibrelerde bu oran oldukça düşmektedir(turuncu). İndeksteki rakamlara göre konuşulduğunda indeksi 600 çıkan bir kalibrenin namlusu (aynı şartlar altında aynı malzemeden aynı  teknik kullanılarak çünkü artık teknolojinin gelişmesiyle beraber markalar arasındaki eşit kalibrelerin namlu ömrü çok değişmekte. Ayrıca bilindiği gibi namlunun soğumasına izin vermeden yapılan ardışık atışlar da namlunun ömrünü iyice kısaltmaktadır) indeksi 1200 olana göre 2 kat daha fazla ömrü olacak diyebiliriz.

Kullanım Alanı
Daha önce de belirtildiği gibi kullanım alanının temelini namlu ömrü oluştrsa da yıllar içinde aslında bu indeksin iki kalibre arasındaki isabetlilikten yeni değerlere göre etki edici enerji (impact energy) kavramına göre çeşit alanlarda aslında etki ettiğini gösterir.
Bu kavrama örnek vermek gerekirse .308 Win ve .30-06 SPR kalibrelerinde .30-06 SPR aynı mermi çapını kullanmasına rağmen 0.8cc'lik fazladan kovan hacmiyle aslında biraz daha fazla çekirdek çıkış hızına sahip olsa da .308 win biraz daha iyi isabetlilik oranına sahiptir. Bu fark da bilim adamlarını namlu yüklenme indeksi ile isabetlilik ilişkisinin teorisine sürüklemiştir. Ayrıca diğer kavram da .30-378 Weatherby Magnum gibi bir magnum çapı ile rakip .300 Remington Ultra Magnum (.300 RUM) çekirdeklerinin artık .30 kalibrenin sınırlarını zorlar biçimde değiştirdiklerinde kimilerine göre .30-378 Weatherby Magnum'un .300 RUM'a göre daha az etkili enerjisi olduğu gerçeğini açığa çıkarmasına dayanmakta.

Örnek
yüklemiş olduğum görüntüde türkiyede oldukça popüler olan. .300 win mag olmadığından ben sizin hesaplayıp indekse dahil ediyorum:
.300 Win Mag kovan hacmi: 93.8 grain su (C)
.300 Win Mag çapı: .308 inch => A hesaplarsak 0.074506 inch² çıkıyor.
formülümüz: overbore=C/A => 93.8/0.074506=1258.95
dolayısıyla indeksin aslında bir wildcat fişeği olan 22-250 AI (.22-250 Remington Ackley Improved) ve yine de Remington tarafından standardize dilen bir Wildcat fişeği olan .25-06 Remington arasında bir değere sahip. Göründüğü gibi yine de benzeri 7mm Rem Mag'e göre daha başarılı olmasının sebebi namlu yüklenmesinin daha kabul edilebilir olması olabilir mi acaba?

Bu konuyu eski K98 mauserler için düşündüğümüzde: 63.1grain su kovan hacmi ve .323 inch namlu iç çapıyla: 770.0 gibi bir değer çıkıyor ki popüler hafif kalibre .223 Remington ve adından da anlaşılacağı gibi standadize edilmiş bir wildcat fişeği ve Varmint avcılarının beğendiği hafif kalibre olan 6mm BR (6mm Brench Rest) arasında bir değere sahip. Aslında tüm sağlamlığı ve derin yivlerine rağmen bu özelliği de K98'lerin bugüne kadar halen ayakta olma sebeplerinden olabilir mi?

Dip Not:
Konu yine tarafımca wikipedia'ya yazılmıştır. Kaynak olarak yine Sn. Nejat Ünerin yazı dizisi önplanda tutulmuş birkaç yabancı kitptan okuduklarım (Gun Digest book ve Lyman 49th Edition)  ve ayrıca kalibreler hakkında topladığım bilgiler esas alınmıştır. Umarım yararlı olur.

[S.Cevat CAN]

Güzel konu için tekrar teşekkürler Tolga bey.

Şahsen bir gün sahip olmayı düşündüğüm,domuz ilacı olarak dahi bilinen bir kalibre olan 9.3x62 Mauser kalibreyi hesapladım. Pi sayısını 3 aldığımızda 750.4 çıkıyor.Pi sayısını 3.14 aldığımızda 716.9 çıkmakta. Eğer hesaplamamda bir hata yoksa her iki şekilde de uzun bir namlu ömrü sunmakta olduğu anlaşılıyor.

Hesaplamam şu şekildedir;

C: internetten edindiğim bilgiye göre http://kwk.us/cases.html
Kovanımızın su kapasitesi grain olarak 77 yani;

C:77
d=0.370 diameter

A: 1/4 x 3.14 x .370 karesi = 0.1074

Formüle verileri koyduğumuzda
C/A

77/0.1074= 716

Sizden ricam bu mevzuyu başımıza saran olduğunuza göre 😀 hesabı bir kontrol etmeniz. Eğer hata varsa düzeltirseniz çok ileri bir matematik dehası olmama rağmen 😀 hiç alınmam aksine sevinirim.

Saygılar.

[Tirdad SETAYESHI]

Nedense 9.3x62mm kovan kapasitesini Lyman Reloading Handbook'da bulamadım yazmamış kalibreyi kovan kapasitesini sizin kaynakta yazdığı gibi hesaplar isek 72 ancak wikipedia'nın almanca sayfasında 62 grain yazıyor. 72 hesaplarsak:
Overbore=C/A

A= (1/4x0.37x0.37x3,1415926) Bunu iOS 8.3'ün ''π'' sayısına göre hespalattığımda çıkan değer şu: 0.107521008569111

Overbore(sizin kaynağa göre)= 72 / 0.107521008569111 Yani 669.636575755525457269 kısaca 669.6

Wikipedia'ya göre hesapladığımızda ise kapasitenin 62 olduğunu(52-62 yazmış beunun anlamı düşük grain yüksek hız için 62 grain pudra yüksek grain düşük hız için namlu patlamasını önleme adına 52 grain pudra kullanılması anlamına gelir. Ancak overbore hesaplaması max. kovan kapasitesi ile yapılır) yazdığına göre

Overbore (Wikipedia) = 62 / 0.107521008569111 Yani 576.63149578948025487 kısaca 576.6

Bir başka kaynaktan(http://www.realguns.com/archives/152.htm) aldığım bilgiye göre de 78 grain diyor ona göre hesaplar isek 725.4 çıkıyor.

Görüldüğü gibi en yüksek kapasitede hesaplanınca dahil çıkan sonuç 725.4 olduğuna göre  .30 kalibre ailesinin en dengeli üyesi olan .308 win'den bile daha düşük bir yüklenmeye sahip bir kalibredir. Nedeni de merminin çapının çok yüksek olması.

Amerikada CZ bu kalibreyi envanterine eklediğinden beri çok satan bir kalibreye dönüşmüş ama orası Amerika gerçeklerle yüzleştiğimizde ülkemiz için şahsi kanaatimce pek de kullanılabilir bir kalibre olmadığı. yani ben beş yıl taşıması için 3500TL vermek istemem... Onun yerine yasal yollarla getirtebiliyorsam eğer Partition çekirdeklerini getirtir kullanırım. o da olmuyorsa .300 Win Mag'ler için 200 grain fişek alırım (hoş o da yok sevgili MKEK'da) onu da bulamıyorsam RWS'nin 165 grain .300 win mag'iyle atarım. o da yoksa Fedral Soft pointler domuzda iyi sonuçlar verir ki biraz tecrübe varsa onlar üzeirnde hafif oynamalarla domuzda çok güzel sonuçlar doğurtulabilir...
9.3x62 Mauser veya 9.3x74 Berenneke gibi kalibreler yakın mesafe afrika avları için çok uygun kalibrelerdir ancak ülkemizde bence çok da mantıklı kalibreler değil. İstanbulda Selçuk silahta Blaser R8 var fiyatı da uygun güzel bir silahtı ama 9.3x64mm satıldı mı bilmiyorum...
Bence Türkiyede alıncak kalibrelerin başında .308 win gelir (zamanında böyle düşünmezdim ama işin içine girdikten sonra emin oldum ki tecrübelilerin tecrübesi doğru) .308 win ile de avlayamayacağınız hayvan yok diyebilirim türkiye şartlarında yeter ki çekirdeği doğru olsun... (uzak mesafe avları için de aslında Hornady Amax gibi (Nosler, Lapua vs.'de de var ancak onlar hayal) hybrid çekirdekler var aa tabi gelecek mi orası meçhul...)  .308 win'in namlu yüklenmesi de çok düşük (751) dolayısıyla namlu ömrü uzuyor. ki ordularda da tercih edilme sebeplerinden biridir kalibrenin. 
Bende .30-06 SPR olmasına rağmen şimdiki aklı olsa .308 win dışında almamaya çalışırım ama .30-06 SPR .300 win mag'leri hatta 8x57 JS,  7mm Rem Mag'leri de 9.3'e tercih ederim..

Saygılarımla

[S.Cevat CAN]

Tolga bey 308 çap konusunda zaten mutabık durumdayız. Lakin envanterde X-bolt 308 win olunca ilgi de domuz olduğundan sırada eğer insan fiyatından bulursam bolt hareketi hızlı bir modeli silahlığa eklemek niyetindeyim. Selçuk silahtaki blazer in fiyatını özelden yazabilirseniz sevinirim gerçi Selçuk Aydın ile en son bir 9.3 için fiyat konuştuğumuzda gerçekten mantık dışı bir fiyat almıştım o yüzden merak ediyorum.

Hesaplama için tekrar teşekkürler. Kaynak farkı C yi bir miktar değiştirse de uzun yıllar isabetliliğinden birşey kaybetmeden atış yapmaya devam edecek bir kalibre olduğu belli.

Zaten amaç olarak kısa ve orta arası mesafede yıkıcılık amaçlayan bir tüfekten bahsediyoruz ayrıca  yıllık 200 merminin üstüne çıkacak imkan olmadığından hatta sıfırlama deneme vs saymazsak sadece ava atış yapmakla 200 mermi dahi atamayacağımızı düşünürsek isabetliliği konusunda endişe etmeye hiç gerek yok gibi...

Saygılar.

[Serkan ESTAŞ]

9.3x62 mauser marka bir tüfek sahibiyim,öncelikle 9.3  tüm zamanların en iyi av çapıdır ,av için tek tüfek alınacaksa herkesin hemfikir olduğu çap 9.3 dür .Afrika ligt nitro çapıdır ve güvenlik için bekleyen tüm rehberlerin elinde bu çap vardır.9.3 ün Türkiye de pek  bilinmemesinin sebebi ABD de bilinmemesidir .9.3 avrupada çok ünlüdür ve mauser ,johannsen ,rigby ,westley richards ,ferlach ,holand holland ,Mannlicher-Schoenauer gibi alman avusturya ve ingiliz tüfek üreticilerinin gözdesi ve yedek namlulu ve takedown  tüfeklerinin yedek namlu çapıdır.9.3 en iyi av çaplarından biri olmasının sebebi ilk 200m de neredeyse tüm magnum av çaplarından güçlüdür ama bu gücü gücüne  göre çok az bir tepmeyle verebiliyor olmasıdır .Amaç sadece güç değil av ortamında tüfeği ardı ardına ateşleyebilmektir yoksa 404 jeffry,416 rigby ,505 gibs vs bir sürü afrika nitro çap vardır ama çoook fazla teperler.Konu av olduğunda 308,7mm ,300 win mag  ile 9.3 ü kıyaslamak mümkün bile değildir ,hayvanı düşürmek için tek kriter merminin ağırlığı değil merminin çapıdır.Av da en önemli konu hayvanın ilk atışta düşmesidir 308 kalibre ile 300 kiloluk bir geyiği veya domuzu ilk atışta düşürdüm diyen adam yalan söyler.Gece görüş gibi ekipmanlarla gece hayvan yayılmışken haberi olmadan adrenalin salgılanmadan yapılan atışlarda çap önemli değil hayvan kaç kg olursa olsun direk düşer ,ama gündüz sürek avında 7mm ,300 win gibi çaplarla hayvanı vurduğunuzu bile anlamazssınız yaralı gider.Mesele Türkiyede ki yokluktan dolayı bol atış yapabilmek  için ekonomik nedenlerle tek tüfek alıp el altından g3 mermisi kullanılacaksa  çap 308 dir, yok amaç domuz avıysa arada geyik avıysa ,hayvanı yaralı gitmeden ele geçirmekse ve en önemlisi avdan zevk almaksa bu kalibreler 9.3 ün rakibi bile değildir...Saygılar.

[Tirdad SETAYESHI]

9.3x64mm Brenneke çapı çok güzel bir av mermisi ancak domuz avı ve avrupanın ormanda 200m içinde yapılan geyik avları için. Avın ingiliz anahtarıntartışmasız .300 Win Mag'dir. Ancak kendi sorunlarını yaşar. Ülkemiz için .308 win ve .30-06 SPR avantajlarından dolayı rn uygun çaplar devamında muzzle brake kullanma şartıyla .300 win mag. Ancak 9.3x64mm kendi avantajlarına sahip. Avı düşüren günümüzde halen E100 enerjisi olarak (yasal) kabul edilse de aslında çekirdeğin tasarımı. Aynı .308 win ile atılan askeri FMJ çekirdek ve Hornady SST, A-max veya diğer shockwave veya patition çekirdekler aradında durdurucuşukta dağlar kadar fark var...