Standart DIŞ BALİSTİK!
Sayın Av-Doğa severler, bu yazıyı, dikkatle okumanızı öneririm!!!
Merminin ve ya saçmanın , ateşli silahlardan çıkış anını ve hareketlerini inceleyen bilim dalına, balistik denir!
Bu yazımda Dış balistiği tanıtmaya çalışacağım!
Dış balistik, saçmanın ve ya merminin, namludan çıkışından sonraki hareketini inceler! Namlu´yu terk ettikten sonra, saçma dağlımın´ın 15m.-20m. uzaklıktaki, şekli, bir üzüm salkımına benzer, bu (salkım´ın) geniş tarafı önde gider.
Res.64´te göründüğü gibi.
res.64
Bazı saçmalar, hele ki, namlu´ya sürtünen ve saçma grubunun kenarında kalanlar, genel dağılımdan sapabilirler. Genel saçma demetinin içindeki saçmalar da ayrılamaya başlarlar, namlu çıkışında daha çok deforme olan saçmalar, daha çabuk dağılırlar ve demetin dağılmasına sebep olurlar.
Değişik çaptaki namlular, barutun kalitesinden, basınç gazından ve hızından, namlu uzunluğundan, başka faktörler de var tabi ki, saçma dağılımını, enine ve boyuna etkileyen etgenlerdir bunlar!
Bilinir ki, saçma dağılımı, ne kadar çabuk oluşursa, o kadar saçmalar, rüzgar etkisini daha zor aşacaklardır.
Saçma dağılımın´ın uzunluğu, gideceği hedefin 1/10 ne eşit olursa, o zaman normaldır, diyebiliriz. Yani hedefimiz namlu ucundan itibaren, 30m.ise, saçma dağılımının uzunluğu 3m. olmalı.
Bu misali örnek olarak alırsak(yani saçma dağılımını 3m.olarak görürsek) ve saçma dağılımına bir bütün olarak bakarsak, göreceğiz ki, saçmaların 45% , saçma demetinin uzunluğunun 1m. sonrasında bulunur, bir sonraki 0,50m. de saçmalaın 35% bulunur ve en uç kısmında da, saçmalraın 20 % si kalır.
Bu şartlarda görünen o ki, en çok saçma yoğunlaşması, saçma dağılımının orta kısmında bulunur.
Mesafe uzadıkça , saçma dağılımının uzunluğu ve genişliği büyüyecektir!
Mesela fişek No:3 ile, 3,5mm. saçma çapı, 60m. mesafede´ki saçma dağılımın´ın, genişliği 3m. olacaktır.
Fişek No:7, saçma çapı 2,5 mm.olursa, bu dağılımın genişliği, 7m. olacaktır!
Saçmalrın, işlevsel boyutunu (yaptığı işe), hedefe çarpma hızı ve hedefte dağılımı bu boyutu gösterir!
Bunu anlamak için Bulanje´nin (aparatına), en az ard,arda, 10 atış yapılır.
Elektronik bir ölçme cihazıyla, saçaman´ın (işlevsel boyutu) ve diğer veriler çok daha net anlaşılacaktır ve saçmanın başlangıç hızı da ölçülecektir.
Saçma dağılımını anlamak için 75cm´lik çapta bir yuvarlağa, 35m. mesafeden ateş edilir.
1946 yılında "Vincestır" şirketi, saçmaları plastik toplayıcıya (konsantratör) içine koydu ve saçma dağılımı, hedefteki yuvarlakta 60% tan 80%´e çıktı, bundan sonra "Remington" ve "Pinto" şirketleri de bu uygulamaya geçtiler.
Şaçma dağılımının yoğunlyğunu sağlayan faktörlerden bazıları şunlardır :
Saçma kalitesi, barutun ateşlenmesinden meydana gelen gaz basıncı(namlu içi en yüksek gaz basıncı) fişeğin ön kısmın´ın bükülme şekli ve saçamların deforme olmaları, bütün bunlar saçma dağılmını ve yoğunluğunu etkiler.
Saçmaların yuvarlak ve düzgün olmaları da, yoğunluğu etkiler, deforme olmuş saçmalar, namlu çıkışından sonra sapma yapabilirler. Saçmanın sertliği de yoğunlukta rol oynar, saçma sertliği antimon yüzdesine ve işlemeye bağlıdır, sert saçmalar deforme olmaz ve hedefe daha toplu halde giderler, bunun için biraz pahalı da olsa, fişek üretici şirketleri nikelajlı saçmalar üretirler, bu fişeklerle isabet oranı ve yoğunluk uzun mesafelerde de korunur.
Skeet ve trap atışlarında, ayni zamanda ördek avında bu fişekler çok isabetlidir.
Saçma şekillerin değişmesi, yani saçmanın deforme olmaması için, konsentratörler kulanılır ki, saçma namludan çıkarken sürtünme yapıp deforme olmasın.
Konsntratörler, saçma dağılımını pozitif etkilediler, böyleleikle nikelaj´a da gerek kalamdı, çünkü bildiğimiz üzere nikelajlılar daha pahalıydı, birde namlu içindeki gaz basıncı da 10- 15 bar daha düşmüş oldu.
Saçma ların deformasyonunda gaz basıncının da etkisi çok, gaz basınıcı arttıkça, deforme olan saçmalar da çoğalacaktır ve ya deformasyon daha çok olacaktır.
Bunun için namlu içi basınç, 500kg/cm² yi geçirilmemeye bakılır, kaldı ki, bundan fazlası, zaten namluya da zarar verebilir.
Saçma dağılımında diğer önemli faktörü de, tıpalar oluşturur. Üretici firmaların kendi Fotolaboratuvarlarında, çok gelişmiş fotoaparatlarla(saniyenin milyonda biri hızla ) çekim yapabilen makinalar, bunlarla çekim yapılır ve görülmüştür ki, tıpalar keçe veya plastik olsun, saçmalara doğru gaz kaçırabilirler, bu esnada yüksek ısı saçmaları yumuşatabiliyor ve daha kolay deforme oluyorlar, deforme olan bir saçmayı da düzgün gitmediğini zaten söylemiştik!
Konsentratörler, gaz basıncın´ın saçma aralarına geçmesini önler!
Başka bir faktör (etken), saçmadağılımı için, fişek kıvrımı gelir! Yine çekilen hızlı resimlerle, anlaşılmıştır ki, normal eski bildiğimiz (klasik) fişek kıvrımında, saçma üzerindeki, kapak tıpa(kapakçık) saçmalara çarparak dağılmalarına neden olur, bu nedenle son zamanlarda yıldız şekilli, fişek kıvrımı kullanılır.
Her avcı, saçmanın delici (tahribat gücü) gücü ve saçma dağılımının öldürücü gücünü bilmek ister ve önemlidir de!
Belirtilir ki, tüfek çapına ve fişek dolusunda, kulanılacak saçma ve barut miktarına göre, saçma dağılımı, hedefte isabet yoğunluğu, saçmanın gideceği mesafe oranları da, değişecektir!
Saçma çapını da unutmamak lazım, ne kadar saçma çapı büyükse ve ağarsa o kadar saçma başlangıç hızını koruyabilecek, daha uzak mesafeye gidecek ve delici gücü daha büyük olacaktır.
Bu konuda saçma (dağılımı ve delici gücü) için şokların da önemi vardır.
Res. 65´te şoklu ve silindir namludan çıkan saçma dağılımı, görülür.
-Üstteki resimde(a) şoklu tüfeğ´in saçma dağılımını gösterir!
-Alttaki resimde(b) silindir namludan çıkan saşma dağılımını gösterir!
res.65
Resimlerde görüldüğü gibi silndir namludan çıkan saçmalar 38m´ye kadar tahribata yaparlar,
Şoklu namludan çıkan saçmalar 53m´ye kadar tahribat yaparlar.
Gördüğümüz üzere saçmaların belli mesafeden tehribat gücleri vardır ondan sonra güç kaybederler. Kanıtlanmıştır ki, saşmaların, ayni hava şartlarında, uçma mesafeleri saçma çapına bağlıdır.
Gideceği mesafe´yi, saçma çapını 100´le çarparak bulabiliriz!
Mesela: Fişek No:1 de, 4mm.çap vardır!
Yani bu işlemi yaparsak,
4mm x100 = 400m. saçmalar bu durumda 400m. mesafeye gidebilecektir!
Saçmaların tahibat(delici gücü) saçma büyüklüğüne,sertliğine ve saçma hızına bağlıdır.
Daha uzak mesafelerde, daha iri saçmalar, daha büyük son hıza sahiptirler, yani 70m.de ortalama 150m/s.de giderler,
Saçma No:7 ise, ayni hızı, yani (150m./s.)ancak 40m. ye kadar koruyabilir, ondan sonra düşer, bütün bu değerlendirmeler,her iki çeşit saçma için de, başlangıç hızı 360m/s. dir.
Bu da demektir ki, iri saçmalar, ava daha derin gireceklerdir!
Küçük çaptaki saçmalr buna karşın, ava daha fazla miktarda isabet edeceklerdir ama her zaman istenildiği derinliğe ulaşamayabilirler!
Sezon başında tavşana daha küçük çapta saçamalar, kullanabiliriz ama kış ayalarında tüy´ü kış tüyüne bürününce, daha iri saçmalar kullanmalıyz , bu tabi keklik ve diğer avlar için de geçerlidir, kaldı ki, sezon sonlarına doğru av hayvanları ürkmüş olurlar ve daha uzak mesafeden kalkarlar!
Şimdi 4 ayrı nolu fişekle, saçma delici gücünü gösteren bir tabloya bakalım !
Kod:
Fişek: No:1 No:3 No:5 No:7
Saçma çapı mm. olarak
4.0 3.5 3.0 2.5
Delinmiş mesafe mm.olarak
12 10 7 5
Saçman´ın hedefi delmesi, cm. olarak, saçman´ın başalngıç hızı yaklaşık 375m/s´de.
60m´de 5.0cm. 4.0cm. 3cm. 2cm.
50m´de 5.5cm. 4.5cm. 4cm. 3cm.
40m´de 7.0cm. 5.0cm. 5cm. 4cm.
30m´de 9.0cm. 7.0cm. 6cm. 5
Burada bilinmesi gereken bir gerçek var o da 38m´den fazla silindir ve 53m´den fazla şoklu namlularda ,isabetler biraz tesadüf olacaktır!
Bazı araştırmalara ve saçma numaralarına göre, saçmaların etkili mesafesi şöyledir!
Kod:
Fişek No: saçma çapı mm. etkili mesafe m.
1 4.00 116
2 3.75 108
3 3.50 85
4 3.25 78
5 3.00 66
6 2.75 58
7 2.50 54
8 2.25 33
Saçmanın etkili gücü, hedefe çarptığı andaki hıza bağlıdır, bu hız 180m/s. den aşağı olmamalı!
Saçmaların sekmesi, saçmaların çarpma anında bir açı içinde olursa gerçekleşir, bu açı 10-13 derece iken oluşur!
Saçmalar yere, suya ve diger cisimlere çarptıktan sonra, gücünü kaybederler ve dağılırlar, yine de 100m. mesafede tehlikelidirler!
Yalnız tek kurşunları unutmamalıyız, çünkü onlar sekmeye daha yatkındırlar ve karşıda bir ağaca 60 derecelik bir açıyla isabet ederse, 130m/s´de, 100 dercelik bir açyıla sekebilirler ve avcıya karşı dönebilirler!!
Konu: yeni av fişeğimi cıktı (Okunma sayısı 12378 defa)